Auteur: Bernhard Reitsma

We moeten begrijpen hoe de wereld in elkaar zit, willen we ons er op een goede manier toe verhouden. Dat zei dr.Ida Glaser vorige week in Oxford bij de presentatie van een serie brochures over wat christenen en moslims geloven. Ida Glaser is oprichter van het Christelijke Centrum voor Moslim-Christelijke studies in Oxford. Met haar collega’s houdt zij zich in het hartje van deze gerenommeerde universiteitsstad bezig met wat christenen en moslims geloven. Om eerlijk te begrijpen waar christendom en islam nu ten diepste voor staan.De meerderheid van de wereldbevolking is nog steeds zeer religieus. Wil je dus de wereld begrijpen, dan zul je ook moeten begrijpen wat mensen geloven.

En daar ziteen probleem. Ik zou dat religieus analfabetisme willen noemen. Nu de secularisaties toeneemt, verdwijnt de kennis over geloof. We hebben geen idee meer hoe religie werkt. Als je vandaag zegt dat je God meer wil gehoorzamen dan de seculiere overheid, dan word je al gauw gezien als ‘fundamentalist’. Als je je leven laat gezeggen door een transcendent wezen, dan ben je potentieel gevaarlijk, intolerant en haatdragend:een ‘#religiegekkie’. Behalve dan, als je je in een Wellness centrum laat inspireren door de warmte van een boeddha beeld of meedoet aan een cursus mediteren.

En dan hebben we het nog niet eens over wat moslims en christenen echt geloven.Als ik onder christenen een kennistest afneem over islam, dan is de score steevast behoorlijk laag, zelfs bij mensen met een academische opleiding. Ja, de basics kennen we misschien: wie is Mohammed, wat is de koran en wat zijn de vijf zuilen? Veel verder komen we meestal niet. Als het gaat over de meer ingewikkelde thema’s dan zijn wij echt analfabeten. Hoe moslims denken over God, over de wereld waarin wij leven en over de wet, daar hebben we geen idee van.

Dat geldt overigens omgekeerd niet minder. De meeste moslims hebben geen idee wat het verschil is tussen protestant of katholiek, tussen Charismatisch of Reformatorisch. En dan gaat het nog niet eens over de complexere vragen over hoe christenen over Jezus denken, wat het verschil in opvatting is tussen ‘Chalcedon’ en de ‘monofysieten’ en waarom dat belangrijk kan zijn.

Tussen haakjes, ik vermoed dat veel lezers nu ook al zijn afgehaakt. Wat weten christenen nog over hun eigen geloof? Wat weten moslims eigenlijk over hun geloof? Kortom, religieus analfabetisme beperkt zicht niet tot de seculiere wereld.

Daarom is het een prachtig initiatief van het Centrum in Oxford. Om een hele serie boekjes te laten verschijnen van zo’n 20 –25 bladzijdes, waarin kort wordt uitgelegd wat respectievelijk christenen en moslims geloven over een bepaald complex thema, zoals ‘God’, ‘oorlog’, ‘de wet’, ‘de bijbel’, ‘de Koran’ etc. Basaal burgerschap is dat je begrijpt wat mensen geloven en welke betekenis dat heeft voor hun leven. Dat hoort bij het wezen van verantwoordelijk en volwassen participeren in de samenleving. Het heeft ook alles te maken met wijsheid. Dat je je in het licht van Gods bedoelingen kunt verhouden tot mensen die anders denken dan jij. Daarom heet deze seriestudies:‘de Hekmah Study Guides’: Hekmah is het Arabische woord voor wijsheid.

Ik denk dat het goed zou zijn als we dit soort studies ook in Nederland zouden hebben.Zodat ook politici en andere professionals een klein beetje religieus geletterd worden. Zodat ze vooral ook een beetje wijzer worden. Dat voorkomt een hoop simplistisch geneuzel in talkshows en op twitter. Bijvoorbeeld als Marokkaanse, mogelijk islamitische, Nederlanders, in de trein namens de NS een gewone kaartcontrole uitvoeren. Laten we elkaar nu eens echt en eerlijk leren kennen en ons verdiepen in de mensen die in dit land wonen, christenen, moslims, joden of wie dan ook. Politici voorop.

De bijbel en de koran liggen allebei op de tentoonstelling: ‘foute boeken….? in het Meermanno museum in Den Haag, tot 1 maart 2020. Er staat bewust een vraagteken achter de titel. Bezoekers worden aangemoedigd zelf een oordeel te vellen of boeken al dan niet goed of fout zijn. Maar ja, de boeken zijn niet voor niets geselecteerd. Er liggen stereotype racistische boeken, zoals Sjors en Sjimmieen Kuifje in Afrika,boeken die seksistisch zijn of stereotiep vrouw onvriendelijk, zoals Turks Fruiten –ja geloof het of niet –Jip en Janneke. Je komt er Mein Kampfvan Hitler tegen naast het Rode Boekje van Mao. En dan ook de Bijbel en de Koran.

Veel mensen vandaag, inclusief sommige christenen,zullen zeggen:‘de Koran past helemaal in het rijtje. Vrouwonvriendelijk, gewelddadig, en antisemitisch; het boek eist de doodstraf voor mensen die hun geloof vaarwel zeggen en wil de wereld veroveren voor de islam.Anderen zullen iets soortgelijks zeggen over de bijbel. Intolerant, vrouwonvriendelijk en homofoob. Religieuze boeken zijn toch de oorzaak van veel ellende in de wereld. Het zijn foute boeken.

Ik moet eerlijk zeggen dat ik er wel even van opkeek. Bijbel en Koran in de hoek van foute boeken….?! Zo heb ik de Bijbel nog nooit beleefd. Het is natuurlijk de vraag wie bepaalt wat goed of fout is. En dat is een lastige, in een seculiere wereld. Toen ik op de middelbare school zat, zo’n 30 jaar geleden, wisten we ook allang dat Turks Fruit vrouwonvriendelijk was en dat de seksuele revolutie een hoop keerzijden had. En dat nota bene op grond van die zogenaamd ‘foute’ Bijbel. In het licht van de #metoo discussie was de bijbel zo fout nog nieten zijn tijd ver vooruit.

De meeste mensen hebben de bijbel, noch de koran ooit ingekeken, laat staan gelezen. En als ze het al gelezen hebben vraag ik me af of ze begrijpen hoe een geloofsgemeenschap met bronnen omgaat. Prima als je daar niets van snapt, maar leg die heilige boeken dan niet in een museum voor mogelijk foute boeken, op één lijn met Turks FruitenMein Kampf. Dat laat voor mij alleen maar zien hoe religieus ongeletterd je bent.

Of zou er toch wat in zitten?Als je de bijbel bekijkt met de ogen van de moderne mens…. Is het dan niet een fout boek?Ja, er staan moeilijke en aanstootgevende verhalen in. Maar dat is nog niet het belangrijkste. De bijbel vertelt mij dat er een God is, die mijn leven toetst. Die mij rekenschap vraagt van wat ik doe.Dat is in vandaag voor velen onacceptabel. Wij zijn zelf verantwoordelijk voor de keuzes die wij maken en wij bepalen zelf onze koers.

De tentoonstelling foute boeken doet me denken aan een video van Open Doors van al weer enige tijd geleden: het gevaarlijke boek (https://www.youtube.com/watch?v=PxFxCEZ4w5Y). De documentaire laat zien dat veel overheden en dictatoriale regimes bang zijn voor de Bijbel. Want dit boek stelt onrecht en onderdrukking aan de kaak. Alle machthebbers moeten verantwoording afleggen aan de Allerhoogste. Hebben zij recht gedaan? Hebben ze zich gehouden aan de opdracht die ze van Hem gekregen hebben?Bovendien gebeurt er wat als mensen dit boek gaan lezen. Tirannen gaan op de knieën, Moslims gaan Jezus volgen en eenvoudige onderdanen zeggen dat ze God meer moeten gehoorzamen dan hun eigen leiders. Misschien moet je inderdaad oppassen met die boek. In ieder geval als je je eigen religie of dictatuur in stand wilt houden. Daarom is de bijbel voor veel regimes en ideologieën een fout boek.

Binnenkort komt de ranglijst van Open Doors weer uit, met landen waar christenen het meest vervolgd worden. Veel van deze gelovigen lijden omdat ze dit zogenaamd foute boek lezen en gehoorzamen. Misschien goed om eens aan te denken als je de tentoonstelling foute boeken…? gaat bezoeken.