Hoe groot is het gevaar van toenemende islamofobie? Met een flinke groep christenen die – ook op de Biblebelt – de PVV in het zadel heeft geholpen lijkt die vraag stellen alleen al een bron van polarisatie te worden. Aan de ene kant zijn er dominees die benadrukken dat je als christen toch echt een grens overgaat als je PVV stemt en aan de andere kant christenen die juist op de PVV stemmen omdat ze niet willen dat Nederland een moslimland wordt. Wat nu?
De verkiezingsuitslag laat zien dat een grote groep Nederlanders, inclusief christenen, zich zorgen maakt over de staat der Nederlanden. Bestaanszekerheid, huisvesting, de kwaliteit van zorg en migratieproblemen zijn belangrijke redenen geweest om op de PVV te stemmen. De politiek is niet meer te vertrouwen, het moet nu echt anders. En Wilders zou dat waar kunnen maken. De kwalijke punten uit het ‘verleden’ van de PVV, zoals het wegzetten van grote groepen Nederlanders en de haatdragende taal, nemen we voor lief of vinden we in het licht van die grote problemen even minder belangrijk. De anti-islamthema’s staan in de ijskast; Wilders is milder.
Ik deel best een groot deel van de zorgen van 2,4 miljoen Nederlanders. Maar zaken die in de ijskast staan, blijven daar lang bewaard. En de vraag is dus niet alleen of Wilders de verlosser kan zijn, maar vooral wat het PVV partijprogramma vandaag met mensen doet? Zouden christenen zich juist nu niet expliciet tegen islamofobie moeten keren? En de verbinding zoeken met moslims in de samenleving, om hen te laten voelen dat niemand in Nederland wordt uitgesloten?
Ik heb de afgelopen weken verschillende moslims gesproken en ze maken zich stuk voor stuk zorgen. Als de PVV in haar verkiezingsprogramma benadrukt dat de joods-christelijke-humanistische cultuur de dominante cultuur moet zijn, wat zegt dat dan over moslims die voluit mee willen doen in onze samenleving? ‘Zijn wij dan toch tweederangsburgers? Mogen we er wel echt zijn?’ De zelfrelativering, de humoristische foto’s van moslims die hun koffers gepakt hebben om Nederland nu te verlaten, doet niets af aan dat gevoel. De vraag is terecht.
Ik heb de afgelopen weken verschillende moslims gesproken en ze maken zich stuk voor stuk zorgen. In die zin is deze uitslag funest voor de verbinding in Nederland.
Op zich zijn moslims intussen wel wat gewend. Ze horen al 25 jaar anti-islamretoriek. Misschien is het voor de bühne. Radicale dingen roepen creëert nu eenmaal aandacht en trekt stemmen. Los van de vraag of dat dan acceptabel is, wat ik van moslims hoor is vooral de onzekerheid: ‘Wie zijn die 2,4 miljoen mensen die bewust of onbewust laten merken dat ze liever geen moslims in Nederland hebben?’ ‘Of in ieder geval willen dat ze geen enkele invloed hebben op de Nederlandse samenleving.’ ‘Zijn dat mijn collega’s, mijn buren, leden van de sportvereniging….? Wie kan ik nog vertrouwen?’ In die zin is deze uitslag funest voor de verbinding in Nederland.
De 2,4 miljoen PVV stemmers zullen misschien roepen dat er helemaal geen verbinding is, dat we overspoeld worden door migranten met een moslim achtergrond en dat we onze Nederlandse cultuur aan het verliezen zijn. Er is het gevoel dat we meer van de migrant houden dan van onszelf. ‘Ik wordt genegeerd, niet meer gehoord’.
Het is natuurlijk nog maar de vraag of de PVV in staat is de problemen op te lossen. De Grondwet geeft duidelijke grenzen aan, eventuele coalitiepartners verwachten veel water bij de wijn en het verkiezingsprogramma is niet realistisch en financieel onhaalbaar. En laten we eerlijk zijn, een migratiestop lost alle problemen echt niet op. Als het de politiek ook met de PVV weer niet lukt het vertrouwen terug te winnen, zal de onvrede en frustratie verder groeien. En zal ook de kloof tussen verschillende groepen in Nederland groeien. Zo kan er zomaar een nog grotere stigmatisering van moslims en mensen met een migratieachtergrond ontstaan. Dat is een realistisch scenario.
De kromme gedachte dat Hamas de ware islam vertegenwoordigt, is een leugen. En christenen zouden de eerste moeten zijn om die leugen door te prikken.
Christenen zouden zich eens moeten proberen in te leven in wat het voor moslims betekent dat de PVV moskeeën wil sluiten, de Koran wil verbieden en islamitisch onderwijs wil afschaffen. Dat is effectief het einde van de vrijheid van godsdienst. Wie volgt? Ik ben er niet gerust op. En probeer je eens in te leven wat dit doet met kinderen en jongeren. Als je al moeilijker een stageplek krijgt dan iemand zonder een migratieachtergrond, als je bij het uitgaan altijd gecontroleerd wordt terwijl je ‘Nederlandse’ vrienden vrij uitgaan, als je bij het solliciteren tien keer moeilijker een baan krijgt dan ‘gewone’ – lees: niet-islamitische Nederlanders’, dan wrijft de anti-islam en anti-migratieretoriek alleen maar meer zout in de wonden. Als het er op aankomt, kun je nog zo je stinkende best doen om iets van Nederland te maken, maar dan tel je dus toch niet mee en keert 25 procent van het kiezerspubliek zich tegen je!
Dit alles is in mijn beleving zeer schadelijk en funest voor onze toekomst. Het schetst namelijk een karikatuur van de islam en van moslims. Zeker er is islamitisch extremisme. Maar wie suggereert dat als het er op aan komt alle moslims in Nederland het land over willen nemen en een soort kalifaat installeren op de wijze van ISIS, heeft geen idee waar hij of zij het over heeft. De kromme gedachte dat Hamas, met de mensonterende en wrede pogrom in Israël op 7 oktober ten diepste de ware islam vertegenwoordigt, is een leugen. En christenen zouden de eerste moeten zijn om die leugen door te prikken. Noch de traditie van de islam, noch de geschiedenis legitimeert zo’n visie. In die zin zal de uitslag van de verkiezing die karikaturen alleen maar versterken en islamofobie aanwakkeren. Dat is zorgelijk en daar zouden christenen niet aan mee moeten doen.
Er zullen christenen zijn die zullen vragen: is het dan zo’n probleem, islamofobie? Je moet je toch wel degelijk zorgen maken over de islam, de islam vrezen? De islam is een valse godsdienst en het is helemaal geen koek en ei tussen christenen en moslims! Dat klopt, er zijn genoeg problemen en de geloofsverschillen zijn niet om het even. Moslims en christenen verschillen fundamenteel over het wezen van God, over wie Jezus Christus is en over hoe de wereld eruit zou moeten zien. Zoals moslims hier gediscrimineerd worden, geldt dat voor christenen op veel plaatsen in de islamitische wereld en erger. Daarover zullen we met moslims in gesprek moeten. Extremisme moeten we bestrijden, misschien wel samen met moslims. Misschien moeten we meer met moslims optrekken. Je zult je verbazen hoeveel er gemeen is.
Extremisme moeten we bestrijden, misschien wel samen met moslims. Misschien moeten we meer met moslims optrekken.
Zowel christelijke PVV-stemmers als moslims voelen zich in Nederland niet serieus genomen, maken zich zorgen over huisvesting en hun toekomst en of ze hun eigen geloof wel mogen beleven. En als dat al geen reden is om moslims echt te leren kennen en te weten wat ze bezighoudt, dan zou het ook de aansporing van Jezus kunnen zijn om je naaste lief te hebben, je buren, je collega’s, je mede-Nederlanders. Hen zet ik graag op 1. Misschien dat moslims dan ook iets gaan proeven van de schoonheid van het Evangelie en de grootsheid van Jezus in ons leven. Een retoriek van haat en islamofobie helpen daarbij niet echt.
Wie roept dat Nederland alleen voor de Nederlanders is, heeft niet begrepen dat de hele wereld van God is. En dat Hij die wereld zo liefheeft dat Hij in Jezus als mens tot slaaf gemaakt werd, zich in alle kwetsbaarheid opofferde voor christenen, moslims, Joden en niet-Joden, voor 2,4 miljoen PVV-stemmers, voor 75 procent niet-PVV-stemmers. Dat is de essentie van het Evangelie van Kerst. Er is geen grotere kracht dan die van kwetsbaarheid, verbinding en liefde. In al het politiek geweld moeten christenen juist nu opstaan om van dat grenzeloze Koninkrijk van Jezus Christus te getuigen, in woord en daad.
Bernhard Reitsma is hoogleraar kerk en theologie met als aandachtsveld islam aan de Protestantse Theologische Universiteit Amsterdam/Groningen.
Deze column verscheen eerder op cvandaag: De valkuil van islamofobie
P.S.: Missie Nederland roept op tot actie #ikgadewegvanliefde, en heeft een verklaring uitgegeven tegen antisemitisme en moslimhaat. Zie: Ik ga de weg van liefde.