Categorie: Column ND

Onlangs was ik te gast bij de viering van 100 jaar Action Chrétienne en Orient (ACO, Christelijke Actie in de Oriënt), in Straatsburg. Daar werd deze organisatie honderd jaar geleden opgericht door kerken uit Frankrijk, Zwitserland en Nederland – eerst als Morgenlandzending en later de Gereformeerde Zendingsbond – om protestantse christenen in het Midden-Oosten te ondersteunen in hun missie.

In de afgelopen honderd jaar is ACO veranderd van een westerse missionaire organisatie in een partnerschap van kerken uit oost en west die gezamenlijk optrekken ten dienste van het koninkrijk van God. Dat proefde je in de herdenkingsdienst voor het 100-jarig bestaan van ACO. Oosterse christenen baden voor ons, westerse voor hen. Hoewel wij financieel vast meer kunnen bijdragen dan de kerken in het Nabije Oosten, ligt dat geestelijk gezien misschien wel andersom.

Druk van overheid was effectief
Bij de viering werd ik geraakt door de enorme geestelijke veerkracht van de kerken in het Oosten. De protestantse, Farsi sprekende kerk in Iran is zo goed als geheel verdwenen. De druk van de overheid op de kerken is uitermate effectief geweest en veel predikanten moesten vertrekken. Sommigen hebben hun leven gegeven. In Libanon en Syrië is de economische crisis niet te bevatten en het leven als minderheid onder een meerderheid van moslims is moeilijk. En de genocide op de Armeniërs in 1915 laat nog steeds zijn sporen na; de huidige crisis met Azerbeidzjan is een nieuwe uitdaging.

En toch proefde ik bij alle partners een diep vertrouwen dat God doorgaat met zijn werk. Zij getuigden van een diep geloof dat Hij hun op de plek waar ze nu zijn, geeft wat ze nodig hebben om Hem te dienen. En er worden telkens nieuwe en creatieve wegen gezocht om het evangelie door te geven.

De één trekt intensief op met de jongeren die weg willen. Hij leert ze niet te letten op de plaats waar ze zijn, maar op wat God van hen vraagt, waar ze ook zijn. Dat het echt niet makkelijker is om christen te zijn in het Westen, al is het leven comfortabeler en in zekere zin eenvoudiger. Voor een ander is het een roeping geworden om de Iraanse kerk in de diaspora te dienen en te bemoedigen. Een derde is vooral betrokken op het geven van online theologisch onderwijs aan moslims die in het Midden-Oosten Jezus gaan volgen, maar daar niet openlijk voor uit kunnen komen en al helemaal geen theologie kunnen studeren. Weer een ander blijft trouw zijn gemeente dienen en hulp verlenen in Syrië, zelfs als zijn stad wordt platgebombardeerd.

Niet zo rijk
Als het gaat over authentiek en veerkrachtig christen-zijn, dan moet ik eerlijk zeggen dat ik mijzelf en de kerk in Nederland niet zo rijk vind. Al deze christenen hebben op de een of andere manier weerstand of vervolging ervaren. En toch blijven ze trouw. Dat heeft mij geraakt. Zij inspireren mij om vol te houden in mijn westerse wereld. Waar geloof steeds meer een irrelevant product wordt, alleen nog bedoeld om ons gevoel van wellness te vergroten.

Wat ik terugkreeg van deze toegewijde christenen was dat ze zo bemoedigd worden door onze blijvende steun aan hen. Zij getuigden dat ze het kunnen volhouden omdat ze deel uitmaken van onze partnership, van ACO. En dat christenen uit heel de wereld voor hen bidden én hen komen opzoeken. ‘Je kunt het immers niet alleen als het moeilijk wordt!’

Hoe bijzonder. Dat was één van de principes van de onlangs overleden Anne van der Bijl: ‘Je moet niet alleen bijbels sturen, je moet ook naar christenen die het moeilijk hebben toe gaan.’ Dat is nog steeds een belangrijke waarde binnen Open Doors, de organisatie die uit het werk van Anne is voortgekomen. Misschien moeten christenen uit het Midden-Oosten dan ook maar wat vaker bij ons komen, zodat ik me niet laat meenemen in de krachtige stroom van secularisatie. Wij betalen wel.

 

Deze column verscheen eerder in het Nederlands Dagblad:
https://www.nd.nl/opinie/columns/1145243/deze-mensen-inspireren-mij-om-vol-te-houden-in-mijn-westerse-we

Kortgeleden stuitte ik op een blokkade. Twee tractoren stonden dwars op de weg bij het uitrijden van mijn wijk. Boerenprotesten! Alleen, de twee boeren bij deze blokkade waren slechts zeven jaar oud. Ze hadden samen hun minitractor dwars over de weg geparkeerd. Of ik even kleur wilde bekennen: ‘Bent u voor of tegen de boeren?’ Mijn antwoord deed wonderen. Ik legde wat filosofisch uit hoe complex die vraag is en hoe groot de spanning is tussen een toekomst voor de boeren en een toekomst voor onze planeet. Ik mocht gelijk doorrijden.

Deze jongens gaven natuurlijk alleen maar door wat ze thuis hebben opgevangen. Maar als we in zulke simpele tegenstellingen denken, komen we niet veel verder. Dat kun je deze ‘jonge boeren’ niet kwalijk nemen. Bij politici vind ik dat al anders. Maar wat ik echt onvergeeflijk vind, is als predikanten en voorgangers expliciet meegaan in dit frame.

Zo kwam ik in deze krant de uitspraak tegen dat Nederland bezig is de boeren in te ruilen voor moslims (ND, 8 september). Volgens een predikant uit Elspeet laat Nederland zien God te hebben verlaten omdat wij de boeren eruit zetten en moslims binnenhalen. Ik was werkelijk met stomheid geslagen door deze uitspraak. Je kunt dat –met de woorden van oud-politicus Leen van Dijke – populistische prietpraat vinden, maar de gemeente van deze dominee wordt er wel degelijk in meegezogen.

Veilige pastorie

Van een predikant mag je verwachten dat hij of zij waarachtig en betrouwbaar is. Dat betekent in ieder geval dat je de feiten eerlijk op een rijtje zet en niet al te snel meegaat met de leugen. Het is gewoon niet waar dat we de boeren moeten dumpen omdat we zonodig moslims binnen moeten halen. De overgrote meerderheid van moslims die samen met vele christenen naar Nederland vluchten, komt uit dramatische situaties.

Voor we daarover oordelen, is het toch wel aardig eens te weten hoe dat is als mensen moeten vluchten. En uit welke omstandigheden ze dan vertrekken. Daar kun je je vanuit een grote en veilige pastorie toch weinig voorstelling van maken. De vraag is dus niet of we moslims naar Nederland moeten halen, maar wat we doen als er een vluchteling aan je deur klopt en vraagt om kleding, voedsel en onderdak.

Volgens mij zei Jakobus dat alleen iemand met een dood geloof dan zegt: ga heen in vrede, ofwel, het ga je goed in je eigen land (Jakobus 2 vers 16, 17). Het is dus geen teken van gehoorzaamheid aan Gods woord als we vluchtende moslims de toegang tot Nederland weigeren. Hoe we vervolgens met die vluchtelingenproblematiek moeten omgaan is een volgende vraag, maar suggereren dat de boeren moeten wijken voor moslims is een leugen.

Afgeven op

Wat ik nog ingewikkelder vind, is de boodschap die de christelijke gemeente daarmee weer eens afgeeft aan moslims. En dat is: als christen ben ik niet bereid mijn best te doen je op te vangen en liefde te geven. Je hoort hier niet. En het is maar een kleine stap van: ‘je verdient mijn liefde en gastvrijheid niet’ naar ‘je bent de liefde van God niet waard’.

Een van de belangrijkste belemmeringen voor moslims om Jezus te volgen is juist het gebrek aan liefde en compassie dat ze bij sommige christenen opmerken. Terwijl we geroepen zijn een getuige van Jezus Christus te worden, die kwam voor mensen die het niet verdienden.

Het zou toch droevig zijn als wij een blokkade vormen voor moslims om Jezus Christus te leren kennen en zijn liefde. Of als Jezus ons straks zou moeten zeggen: Ik was een vreemdeling (of vluchteling) en jij hebt Me geen gastvrijheid getoond. Ga weg van Mij! (Matteüs 24 vers 41, 43).

Een dominee heeft een grote verantwoordelijkheid in tijden van polarisatie. Om de genade van Jezus te weerspiegelen. Ik vraag me af of ik dat niet beter had kunnen en moeten doen, bij die blokkade van jonge boeren in mijn straat…

 

Deze column verscheen eerder in het Nederlands Dagblad:
https://www.nd.nl/opinie/columns/1141140/boeren-eruit-moslims-erin-

De omgekeerde vlag is een uitstekende relativering van de BV Nederland en toch stoor ik me er aan

In 2002 schreef de bekende gospelzanger Michael W. Smith het lied ‘There she stands’, ofwel: ‘Daar staat ze (fier) overeind’. De eerste regel van het lied luidt: ‘Wanneer de nacht lijkt te zeggen dat alle hoop is vergaan, dan weet ik dat ik niet alleen ben. In het licht staat ze (fier) overeind.’ Toen ik het lied voor het eerst hoorde, nam ik aan dat het over de kerk ging. Het leven kan soms zo duister lijken, dat je geen uitzicht meer hebt, maar dan weet je nog dat je niet alleen bent. Je maakt deel uit van een groter geheel. De gemeente van Christus is er altijd voor je.

Het lag even anders. De president van de Verenigde Staten, George W. (Bush), had aan Michael W. gevraagd een lied te schrijven naar aanleiding van de aanslagen van 11 september 2001. Dat werd ‘There she stands’. De ‘zij’ uit het lied is niet de kerk van Christus, maar de Amerikaanse vlag. Het lied is een eerbetoon aan alles waar ‘de vlag’ voor staat. Als er geen hoop meer is in de nacht, dan is er altijd nog de vlag die je eraan herinnert dat je deel uitmaakt van het grote en roemruchte Amerika. Je bent nooit alleen, Amerika staat achter je. Als je de vlag hijst, zoals destijds op ground zero in New York, dan laat je zien: wij geven ons niet gewonnen we zullen zegevieren. Het lied is dus ten diepste een soort patriottische verheerlijking van Amerika.

Relativering van BV Nederland
Dat gaat mij als christen nu net even te ver. Ik ben trots op mijn land, maar ik ben ten diepste toch een burger van het Koninkrijk van Christus. Ik heb helemaal geen behoefte om Nederland ook maar enigszins op een voetstuk te zetten, zelfs niet zonder ons koloniale verleden. De waarde van de Nederlandse vlag is voor mij relatief. Wat ik dan van mezelf niet zo goed begrijp, is dat ik toch zo veel moeite heb met al die omgekeerde vlaggen in ons land. Het is een uitstekende relativering van de BV Nederland. Ik ben hier alleen maar op doorreis, op weg naar mijn echte vaderland, en toch stoor ik me mateloos aan die vlaggen. Ik heb geleerd dat ik de vlag met respect moet bejegenen. Ze staat voor iets groters dan jij alleen en daar heb je ontzag voor.

Zo is dat nog steeds het geval op de meeste plekken in de wereld. Collega’s en vrienden uit het Midden-Oosten kunnen niet begrijpen dat je zo respectloos kunt zijn naar je land, dat je de vlag omdraait. Zo verhoud je je tot je vijanden. Je verbrand hun vlag of loopt er overheen. Niet dat dit iets aan de status quo verandert, maar daarmee raak je de ander wel in het hart. Eerverlies is erger dan een flinke klap. Zelfs Libanezen halen het niet in hun hoofd om hun vlag omgekeerd op te hangen. Van hen zou je het kunnen verwachten. Ze zijn door een onbeschrijfelijk corrupte overheid in de steek gelaten en het land staat aan de rand van de afgrond. Saamhorigheid is soms ver te zoeken, maar toch hijst iedereen met trots de Libanese vlag. Als een statement naar de overheid: Wij zijn Libanon. Dit is ons land.

Nederland, dat zijn wij
Wat zegt het dat wij dat niet doen? Ik kan alleen maar concluderen dat wij geen besef meer hebben van saamhorigheid. Dat we deel uitmaken van iets dat groter is dan wijzelf. Met een omgekeerde vlag doe je net alsof jij zelf niet bij Nederland hoort. Nederland is meer dan Den Haag. Nederland, dat ben ik, dat zijn wij. Wij hebben samen allerlei problemen: we produceren te veel stikstof, we consumeren te veel, we vliegen te veel, we belasten de aarde te veel. Dat zijn gezamenlijke problemen. We kunnen er dus ook alleen samen uitkomen. Of we verliezen alles wat we hebben ontvangen. En ja, ook de overheid moet meebewegen. Dat symboliseert de Nederlandse vlag, gewoon rechtop.

Ik zie voor de gemiddelde Nederlandse boer wel een dilemma aankomen. Puur hypothetisch natuurlijk, maar toch. Stel nu dat Nederland later dit jaar wereldkampioen voetbal wordt. Hoe moet je dan vlaggen?

 

Deze column verscheen eerder in het Nederlands Dagblad:
https://www.nd.nl/opinie/columns/1136202/de-omgekeerde-vlag-is-een-uitstekende-relativering-van-de-bv-ne

Gezocht: een betrokken, inspirerende, ervaren, empathische, verbindende en bevlogen predikant

Het is niet ongebruikelijk dat kerkelijke gemeenten een vacature plaatsen als ze een nieuwe predikant of voorganger zoeken. Een kandidaat kan daar dan op solliciteren. Tot voor kort was dat taboe, want als je geroepen was tot het ambt, werd dat bevestigd door de roeping van een concrete gemeente. Zelf solliciteren, dat is de Geest voor de voeten lopen.

Het is wel interessant om te lezen welke functie-eisen aan een predikant of voorganger worden gesteld. Er wordt gezocht naar een ‘actieve en gedreven voorganger’, of ‘een luisterende predikant, met oog voor de grote diversiteit in onze gemeente’. Een andere gemeente zoekt een ‘betrokken en inspirerende predikant’, een ‘ervaren predikant’ of een ‘empathische en verbindende’ predikant.

Weer een andere kerk zoekt een ‘bevlogen predikant, die inspiratie kan toevoegen aan de traditie’. En er zijn zelfs gemeenten die gewoon een ‘voorganger’ zoeken. Bij die laatste vacaturetekst wordt wel verteld wat je taken allemaal zijn, zoals ‘de geloofsgemeenschap opbouwen, een paar keer per maand voorgaan in de diensten en initiatieven uit de gemeente ondersteunen’.

Niet enthousiast
Ik word er eerlijk gezegd niet enthousiast van. Zeker, de eisen en taken betreffen competenties en kwaliteiten die heel waardevol zijn en die predikanten eigenlijk niet kunnen missen. Maar ja, geldt dat eigenlijk niet voor veel beroepen?

Een empathische goede arts, die tijd voor me heeft en bevlogen is, die letterlijk en figuurlijk goed kan verbinden, dat lijkt me erg belangrijk. De vraag is of dat nou het belangrijkste is dat ik van een arts nodig heb? Natuurlijk is het prettig als mijn specialist empathisch en toegankelijk is en misschien bevordert het ook nog eens mijn genezingsproces. Toch wil ik dat mijn arts vooral competent is en verstand van zaken heeft. Dat hij of zij kennis heeft van ziektes en aandoeningen en hoe je die moet behandelen. Aan een inspirerende kwakzalver heb ik niets.

Hetzelfde geldt wat mij betreft voor predikanten en voorgangers. Als ik in het Nieuwe Testament lees wat er van ‘voorgangers’ wordt verwacht, lees ik andere dingen dan in onze vacatures. Het gaat niet over empathisch vermogen of een inspirerend karakter. De functie-eisen zijn: vol van de Geest en van wijsheid, vol van geloof en kracht (Handelingen 6 vers 3, 5, 8).

Het gaat om mensen die in hun leven die volheid van de Geest ook laten zien. Dat heeft alles te maken met waar voorgangers toe geroepen zijn, namelijk het ‘bedienen’ van de christelijke gemeente. Of het nu gaat om herders, leraars, apostelen, profeten, evangelisten of wie er ook maar in de gemeente een gave heeft ontvangen, het doel is de gelovigen toe te rusten om te dienen en zo te werken aan de opbouw van de gemeente (Efeziërs 4). Dat ben ik eigenlijk in nog geen één advertentie tegengekomen.

Hoe kan dat?

Lekker in het gehoor
Zouden we dan toch vooral van een voorganger verwachten dat de preek lekker in het gehoor ligt en relevant is? Of dat hij of zij mij (emotioneel) raakt, de boel bij elkaar houdt en tegenstellingen weet te overbruggen? En vooral niet te veel pretenties heeft? Dat lijkt dan op een arts die zijn patiënten een aai over de bol geeft en zegt dat het wel goed komt en dat je hem altijd kunt bellen, maar niet werkelijk iets doet voor je gezondheid.

Een voorganger is geroepen om vol van de Geest en van wijsheid te zijn. Om Gods bedoelingen met mens en wereld duidelijk te maken en ons kritisch aan te spreken op wat daaraan niet voldoet. En om vervolgens ook Gods genade en vergeving met ons te delen, zodat we groeien in onze relatie met God en een getuige worden van zijn liefde.

Het is zo gek nog niet om een voorganger ‘verbi divini minister’ te noemen, dienaar van het Woord van God. Dat zie ik graag terug in vacatureteksten. En dan kan ik er best mee leven als die voorganger ook nog inspirerend en empathisch is.

 

Deze column verscheen eerder in het Nederlands Dagblad, zie: https://www.nd.nl/opinie/columns/1132878/gezocht-een-betrokken-inspirerende-ervaren-empathische-verbinde#closemodal 

“Ik heb moeite met allerlei speciale zondagen, maar zou daarop één uitzondering willen maken.”

Gisteren was het de zondag voor de vervolgde kerk. Dat is een initiatief van de stichting Open Doors, bij de meeste lezers wel bekend als de organisatie die zich wereldwijd inzet voor vervolgde christenen. Dit jaar hebben ook andere organisaties als de Stichting Hulp Vervolgde Christenen, Friedenstimme en SDOK dit initiatief omarmd. Dat is een mooi teken van eenheid.

Want – zo heb ik altijd geleerd – vervolging houdt niet op bij de grenzen van de kerk. Je wordt vervolgd om je toewijding aan Jezus Christus, niet om de kerk waar je bij hoort. Je zou daarover kunnen twisten. In China werden (en worden) geregistreerde kerken (onder toezicht van de overheid) met rust gelaten en onafhankelijke kerken juist onder druk gezet.

En katholieken en protestanten hebben elkaar nogal eens dwars gezeten. Maar dat is ook deels politiek van aard. Het blijft hoe dan ook goed om de eenheid te zoeken. En samen één zondag per jaar stilstaan bij de vervolgde kerk is geen luxe.

Zondag voor opa en oma

Toch heb ik persoonlijk ook heel veel moeite met allerlei speciale zondagen. Er zijn er nogal wat. Er is een zondag voor het wereld-diaconaat, een Israël-zondag, een klimaatzondag (19 juni), een roze zondag, een prolife-zondag, reformatorische christenen kennen een reformatiezondag en Amerika heeft een Martin Luther Kingzondag (tegen racisme).

O ja, recent heeft de paus – naast moederdag en vaderdag – ook nog een opa- en omadag voorgesteld, op de laatste zondag van juli. Die zondag ligt namelijk dicht bij 26 juli en dat is – voor mij overigens geheel nieuw – de gedenkdag voor de opa en oma van Jezus.

Ik vind dat dit alles afdoet aan het karakter van de rustdag – en laten we daarbij even geen zinloze discussie voeren of dit dan de zaterdag of de zondag zou moeten zijn. Hoe belangrijk de genoemde thema’s ook zijn, en hoezeer we daar ook aandacht voor moeten vragen, volgens mij draait het op de rustdag om iets heel anders.

Deze dag is bedoeld om op adem te komen bij God, rust te vinden voor je ziel door weer afgestemd te raken op Gods bedoelingen met je leven. Het is de dag van de opstanding, waarop we het nieuwe leven vieren en ontvangen en vooruitkijken naar het grote bruiloftsfeest dat komt. Een paradijselijke dag. Dat we van deze dag in ons calvinistische Nederland iets totaal anders gemaakt hebben en dat velen zacht gezegd gefrustreerd zijn over de zondag doet daar niets aan af. De rustdag is ten diepste ‘Christusdag’.

Nog nodig?

Wat ik me dan afvraag is hoe het kan dat we, als we die rustdag serieus nemen en echt inhoud geven, nog aparte zondagen nodig hebben. Hebben we dan op de reguliere zondag zo weinig van God gezien dat we er apart aan herinnerd moeten worden dat racisme uit den boze is? Dat we nog eens moeten horen dat God de schepping gemaakt heeft en wij er dus zuinig op moeten zijn of dat Hij het leven liefheeft en koestert?

Kunnen we op één zondag leren dat God trouw blijft aan zijn beloften aan Israël en de volken? En dat we onze (groot)ouders moeten eren? Als we het op gewone zondagen niet leren, dan is het een illusie te denken dat het kwartje op een speciale zondag ineens wel valt. Dat heeft dan meer te maken met ons gebrek aan ontvankelijkheid.

“Als we het op gewone zondagen niet leren, dan is het een illusie te denken dat het kwartje op een speciale zondag ineens wel valt.”

Zou het dan toch niet een goed idee zijn om een uitzondering te maken voor de zondag voor de vervolgde kerk? De vervolgde kerk is immers het lichaam van Christus. En Paulus zegt zelf dat hij in zijn lichaam aanvult wat er nog ontbreekt aan het lijden omwille van Christus, ten behoeve van zijn lichaam, de kerk (Kolossenzen 1:24). Ik kan daarmee leven, maar dan zou ik het wel anders willen noemen: de zondag van de vervolgde Christus. Want ook op de zondag van de vervolgde kerk staat niet de kerk centraal, maar de Heer van de Kerk.

 

Deze column verscheen eerder in het Nederlands Dagblad: https://www.nd.nl/opinie/columns/1128833/ik-heb-moeite-met-allerlei-speciale-zondagen-maar-zou-daarop-ee#closemodal

De schuilkelders waren voor Samuel geen voedingsbodem van bitterheid

Hij was 21, denk ik, toen ik hem ontmoette, in Libanon. Laten we hem Samuel noemen. Hij had een eigen zaakje in elektronica en met wat hij daar verdiende betaalde hij zijn studie. Hij was een volgeling van Jezus en actief in het studentenwerk. Hij leidde bijbelstudies, en dacht mee over de toekomst van de studentenbeweging en trainde jonge nieuwe leiders. Ik was onder de indruk van hem.

Als je zijn levensverhaal ziet, was het helemaal niet vanzelfsprekend dat hij zo’n toegewijde volgeling van Jezus was. Als dat überhaupt ooit vanzelfsprekend is. Samuel was geboren tijdens de Libanese burgeroorlog (1975-1990). Hij woonde met zijn ouders in Beiroet. Zijn woonwijk was regelmatig doelwit van bombardementen en beschietingen. Al besefte hij er als jongetje van twee of drie nog niet veel van, hij bracht veel tijd door in de schuilkelder.

Op een dag sloeg het noodlot toe. Tijdens een pauze in de bombardementen ging het gezin even naar buiten voor frisse lucht, om voorraden in te slaan. Net op dat moment sloeg een granaat in, dicht bij hun huis. Samuels vader was op slag dood, Samuel raakte gewond door een scherf en zijn moeder zag het gebeuren. Met haar man verloor ze ook de glans van haar leven. Samuel draagt tot vandaag de herinnering aan die dag met zich mee in de vorm vaneen groot litteken. Je zou zeggen, dat is een voedingsbodem voor bitterheid.

Onverklaarbaar mild

Niet voor Samuel. Hoe en waarom, dat kan ik niet logisch verklaren. Door de mensen om hem heen, de christelijke gemeente waar hij bij hoorde en vooral ook de christelijke studentenbeweging (IFES) waarmee hij in aanraking kwam, heeft hij de genade van God geproefd. Dat heeft hem een zekere genezing gegeven en mild gemaakt, ondanks dat het gemis van zijn vader zijn leven lang met hem mee zal gaan.

Het heeft hem ook het verlangen gegeven om die liefde in Christus te delen met vele andere studenten, die net als hij op de een of andere manier geraakt en getraumatiseerd zijn geraakt door de burgeroorlog.

De laatste weken moet ik vaak aan Samuel denken. Er zijn velen in Oekraïne die veel tijd doorbrengen in schuilkelders, die alles kwijt zijn geraakt en net als Samuel een vader, of als zijn moeder een man hebben verloren.

Hoe gaat dat verder? Welke haat en bitterheid roept dat op? Leidt dat tot nog meer radicalisering? Ik probeer me soms voor te stellen wat het moet zijn om oorlog mee te maken, maar dat lukt me niet. Het is te onwerkelijk.

Genezende kracht

Als ik het verhaal van Samuel tot mij door laat dringen, besef ik ineens weer hoe onvoorstelbaar belangrijk de christelijke gemeente is. In de tijd van de burgeroorlog konden de kerken in Libanon publiekelijk niet zo veel doen. Het was te gevaarlijk, de tegenstellingen waren te groot.

Maar in het verborgene ging er blijkbaar een enorme genezende kracht uit van de gemeente, van het samen dragen, van het samen zingen, en het samen bidden. Het heeft op Samuel grote impact gehad. En wel zo dat hij vandaag nog steeds zonder schaamte het evangelie deelt, met mensen die in de burgeroorlog misschien wel verantwoordelijk waren voor de aanval op zijn woonwijk.

Naar die kracht verlang ik ook. De oorlog in Oekraïne schudt de christelijke gemeente in Nederland wakker en zet ons in beweging. Maar, laten we eerlijk zijn, de kerk is menselijkerwijs gesproken in Nederland, in een seculiere en multireligieuze samenleving, niet meer zo relevant. Al denken we zelf al gauw van wel.

Het lijkt me nodig dat we samen als heiligen – protestants, evangelisch, rooms-katholiek, orthodox – erkennen dat we het ook niet meer zo goed weten. Dat we gaan erkennen dat we volkomen afhankelijk zijn van de liefde van God in Jezus Christus. Ik hoop en bid dat we daarvoor niet eerst in de schuilkelders hoeven te zitten.

 

Deze column verscheen eerder in het Nederlands Dagblad: https://www.nd.nl/opinie/columns/1123588/de-schuilkelders-waren-voor-samuel-geen-voedingsbodem-van-bitte

Is het normaal geworden om mensen met een grap te kijk te zetten?

Zinedine Zidane. Hij was een van de beste Franse voetballers ooit en vandaag een toptrainer. Toch denkt elke voetbalfan bij Zidane als eerste aan een kopstoot.

Tijdens de WK-finale tussen Frankrijk en Italië deelde de Frans-Algerijnse voetballer een harde kopstoot uit aan de Italiaan Marco Mazeratti. Zidane kreeg een rode kaart en Italië won de wereldbeker. Een onverklaarbare actie, maar niet voor Zidane. Mazeratti had tijdens de wedstrijd de zus van Zidane min of meer uitgemaakt voor hoer. Dat vroeg om een gepaste reactie. Zidane kon dit niet langs zich heen laten gaan.

Aan dat incident moest ik kortgeleden denken, toen Will Smith onlangs bij de Oscaruitreiking cabaretier Chris Rock voor het oog van heel de wereld een mep verkocht. Rock had een onsmakelijk grap gemaakt over de kaalheid van Smiths vrouw Jade. Jade heeft alopecia, een ziekte die leidt tot haaruitval. Smith kon de grap niet verdragen en heeft dat Rock op pijnlijke wijze duidelijk gemaakt.

Smith kreeg niet direct een rode kaart, mocht zelfs onder een staande ovatie nog een Oscar in ontvangst nemen, maar trok zich een paar dagen later vrijwillig terug uit de ‘Academy’, de organisatie die de Oscars uitreikt. Zidane heeft nooit excuses aangeboden. Smith heeft dat wel gedaan: ‘Er is geen plaats voorgeweld in een wereld van liefde en vriendelijkheid.’

Begrip

Ik ben het op dit punt helemaal met Smith eens. Als volgeling van Jezus kan ik ook niet anders. Ik geloof in de kracht van liefde die de haat laat verdampen. Maar ik merk dat ik steeds meer begrip krijg voor Smith en – met terugwerkende kracht – voor Zidane. Want er kan dan weliswaar geen plaats zijn voor geweld in een wereld van liefde en vriendelijkheid, de wereld waarin ik leef is geen wereld van liefde en vriendelijkheid.

Wat ik moeilijk te verteren vind, is dat de verontwaardiging over Smiths reactie hoog oploopt, maar dat er maar weinig discussie is over de actie van Rock. Dat moet kunnen. Ik kan daar niet over uit. Is het dan zo normaal geworden om mensen met een grap te kijk te zetten? Ik vind het niet oké dat je scoort met een grap over de ziekte van iemand anders. Het maakt niet uit of het gaat over alopecia dat ‘slechts’ haaruitval veroorzaakt, of over prostaatkanker of over een dwarslaesie. De meeste cabaretiers kunnen dan wel inpakken, maar dat moet dan maar. Het getuigt in mijn ogen van gebrek aan respect voor de basale menselijke waardigheid. Er zijn meer mensen getraumatiseerd door de vernederende woorden waarmee ze zijn gepest, en die zich diep in hun ziel hebben vastgezet, dan door een incidentele klap.

Gepast

In veel niet-westerse culturen bestaat daarover geen enkele twijfel. Je laat je moeder of je zus niet zomaar beledigen. Dat vraagt om een reactie en daarom hebben de meeste mensen misschien wel meer begrip voor de reactie van Smith dan voor de grap van Rock. Het was niet slim, maar wel gepast.

Het schuurt natuurlijk wel, bij mij. Jezus zegt in de Bergrede (Mattheüs 5 tot 7) immers dat je de minste moet zijn en de andere wang moet toekeren. En dat geldt niet alleen letterlijk voor Rock, maar ook figuurlijk voor Smith. Toch kunnen woorden volgens Jezus even problematisch zijn als een daadwerkelijke klap. Sterker nog, wie zijn naaste dwaas of leeghoofd noemt, is ook al schuldig aan ‘broedermoord’ en zal zich daarvoor op dezelfde wijze moeten verantwoorden als wie zijn naaste haat of geweld aandoet (Mattheüs 5 vers 22). Elke vorm van geweld begint immers met verbaal geweld, de verbale dehumanisering van de ander.

De grap van Rock en de klap van Smith staan wat betreft omvang en impact in geen verhouding tot de oorlog in Oekraïne. En toch zetten de woorden van Jezus je, ook in het licht van deze situatie, wel aan het denken.

 

Deze column verscheen eerder in het Nederlands Dagblad:
https://www.nd.nl/opinie/columns/1118434/is-het-normaal-geworden-om-mensen-met-een-grap-te-kijk-te-zetten-

Als geloof wordt verbonden met macht en met territoriale aanspraken, dan gaat het grondig mis. Dat blijkt maar weer in Oekraïne. Poetin en patriarch Kirill hebben een soort heilige alliantie  gesloten. Rusland en de Russisch-Orthodoxe Kerk horen bijeen en zijn samen uit op het oude Tsarenrijk. Dat is de enige manier om zich te weren tegen het verloederde Westen met zijn onheilige levensstijl. Europa blijft voor hen het grote kwaad en komt veel te dichtbij.

Natuurlijk is zo’n alliantie niet nieuw. Vanaf het moment dat de Romeinse keizer Constantijn zich inliet met het christelijke geloof in de vierde eeuw is de kerk op een bepaalde manier constant verbonden geweest met macht en territorium. Van de kruistochten in de Middeleeuwen, tot de herovering van Spanje op de islam door de rooms-katholieken in de vijftiende eeuw en de koloniale veroveringen op de niet-westerse beschavingen daarna. Altijd was religie een factor.

Zuiver en toegewijd

En dan heb ik het alleen nog maar over het christendom. Maar hetzelfde geldt voor joden, moslims en niet te vergeten hindoes, in India. Oorspronkelijk was het zionisme sterk seculier, maar na de stichting van de staat Israël is het steeds religieuzer geworden. Alleen in het land kun je volgens de Thora echt ten volle jood zijn. Voor moslims is Mekka heilig, daar mag je niet eens komen als je geen moslim bent. Het land bepaalt uiteindelijk je identiteit als gelovige. Het is de plek waar God heeft gehandeld, jouw volk in het leven heeft geroepen en waar Hij zich aan heeft verbonden. Zonder dat land ben je losgeslagen van je wortel, van je identiteit. De religie heeft machthebbers nodig om ervoor te zorgen dat het land ook zuiver en toegewijd blijft aan de religieuze idealen en machthebbers kunnen niet zonder de steun van de kerk die hun een goddelijke legitimatie verleent. Vandaar die verbondenheid van Poetin en Kirill.

Dat kunnen we ons in Nederland nauwelijks meer voorstellen. Geloof is iets individueels geworden en zeker niet verbonden met ons land, laat staan de overheid. Maar voor velen in de wereld heeft het land misschien wel dezelfde waarde als voor ons een kind. Als iemand aan je kind komt, staat de tijger in je op en gebruik je elke mogelijke macht om het kind te beschermen. Je zou er zelfs voor kunnen doden.

Russische tanks

Wat moet je daarmee in onze huidige crisis? Maakt dat de inval van Rusland acceptabeler? Wat mij betreft absoluut niet, al moet je wel begrijpen wat er speelt om het te kunnen bestrijden. Maar daarmee houdt het vooral mijzelf – en ik hoop de lezer – een spiegel voor. Als ik eerlijk ben zit ik ook gevangen in een soort heilige oorlog. Ik word meegezogen in het wij-zij-denken. ‘Wij’ zijn goed, ‘zij’ zijn slecht. God staat toch meer aan onze kant dan aan die van Kirill en Poetin. Ik schrik van mezelf als ik blij word dat Oekraïne weer wat Russische tanks heeft vernietigd. Omdat ‘wij’ dan winnen en ‘zij’ verliezen. Alsof er geen soldaten in die tanks zaten die hun leven verloren. Zou Jezus dat ook denken? Zou Hij die zijn leven gaf voor Syriërs, christenen, moslims, joden en ja, ook Russen, inclusief Poetin, partij kiezen? Misschien wel ja, maar dan partij voor de slachtoffers. Maar niet voor een kerk die de eigen staat, volk en cultuur vereenzelvigt met het Koninkrijk van God. Daarin is de Bijbel wel duidelijk. Jezus’ rijk is niet van deze wereld. Wie claimt dat zijn eigen wereldrijk samenvalt met dat van Christus vindt de Allerhoogste tegenover zich. Het oordeel begint bij het huis van God.

Misschien moeten we ons maar eens afvragen of christelijke politiek wel mogelijk is. Al zijn wij dan beschaafder, het is potentieel een explosieve combinatie: christen zijn en macht willen uitoefenen. Dat blijkt maar weer in Rusland.

Domine, Dona Nobis Pacem: geef ons vrede, Heer.

 

 

Deze column verscheen eerder in het Nederlands Dagblad:
https://www.nd.nl/opinie/columns/1114068/alliantie-geloof-land-en-macht

Weg met de column!? Dat is een vreemde stelling om mee te beginnen. Wat is er mis meteen column? Een goede column scherpt de geest. Hij prikkelt, doet je glimlachen of sterkt je in een bepaalde visie. Soms irriteert hij. Dat alles maakt het schrijven van een column ook zo leuk. Waarom dan toch de vraagtekens?
Dat heeft te maken met polarisatie, het versterken van tegenstellingen tussen groepen. Het is een open deur als ik zeg dat we getuige zijn van een nogal heftige polarisatie in de samenleving, ook binnen de christelijke gemeenschap.
Dat gaat over veel meer dan corona. Het botst als het gaat over de islam. Het wordt spannend in bepaalde gemeenten als het gaat over de positie van de vrouw. De organisaties Christenen voor Israël en Sabeel of een Ander Joods Geluid zijn niet echt goede vrienden. Het clasht als het gaat over homoseksuele of lesbische relaties.
Een goed genuanceerd gesprek rond de Bijbel is dan nauwelijks nog mogelijk. Posities zijn ingenomen en de ander is afgeserveerd.

Media als katalysator

Wat heeft dat nu met het schrijven van columns te maken? Filosoof Bart Brandsma heeft in een heel helder boek (Polarisatie. Inzicht in de dynamiek van wij-zij denken) de dynamiek van polarisatie beschreven. Hij gaat daarbij ook in op de rol van media. Nee, hij geeft niet ‘de’ media de schuld van polarisatie, maar volgens Brandsma kunnen media wel functioneren als een katalysator van polarisatie. Een katalysator is een element dat een proces versnelt of versterkt.
Het hoeft weinig betoog dat in nogal wat media – sociaal of traditioneel, geschreven of ‘gevlogd’, getweet of uitgezonden – de aandacht algauw uitgaat naar wat opzien baart. De botsende debatten in de Tweede Kamer, waar de een de ander voor rotte vis uitmaakt of dreigt met tribunalen, is voor het publiek interessanter dan urenlange inhoudelijk sterke maar verder saaie vergaderingen. Een talkshow met gasten die het met elkaar eens zijn, wordt minder vaak gedeeld dan die waar het knettert.
Als ophef, spektakel of felheid, als tegenstellingen de selectie van de onderwerpen bepaalt, werken media als een katalysator van de polarisatie. Verdwijnt de aandacht voor de extremen, stelt Brandsma, dan dooft de polarisatie uit.

Praktijk minder mooi

Maar geldt dit ook voor columns? Een goede column is toch juist bedoeld allerlei ook gevoelige thema’s eens van een andere kant te bekijken. Om argumenten te wegen, te toetsen of van kritiek te voorzien. Juist de scherpte – of de humor – kan in de complexiteit van het leven nieuw inzicht geven of een dieper begrip van de zaak. Dat versterkt de grote groep van mensen die helemaal niet in de dynamiek van polarisatie willen worden meegezogen.
Toch is de praktijk minder mooi. Juist wanneer de polarisatie toeneemt, is het effect van een column veel minder positief dan columnschrijvers en redacties mogelijk denken. Dat heeft minimaal twee redenen.
Mijn eigen ervaring is dat columns vooral gelezen worden door wie het er toch al mee eens zijn. Of laat ik het omdraaien, ik weet dat er bepaalde mensen zijn die mijn columns per definitie niet meer lezen, omdat ze mijn visie op thema’s als diversiteit en islam verafschuwen. Als dat zo is, helpt zelfs een goede column niet meer, hoe genuanceerd ook.
Ten tweede grijpen, bij felle en scherpe tegenstellingen, tegenpolen alles aan om de kloof, de afstand verder te vergroten. Dan leveren pogingen om al schrijvend en genuanceerd tegenstellingen te overbruggen juist nieuwe brandstof om weer een ronde van strijd en verwijdering in te gaan. Dan pakt dus iedere poging, hoe goed bedoeld ook, averechts uit.

Moet ik dus maar stoppen met het schrijven van columns? Het antwoord ligt bij u en mij als lezer: zijn wij uit op sensatie en conflict, kunnen we het niet laten in ‘wij-zij’-termen te denken, ook binnen de christelijke gemeente? Als dat zo is, moet ons lezers eens goed de spiegel worden voorgehouden. Maar hoe? Misschien met af en toe een goede column!

 

Deze column verscheen eerder in het Nederlands Dagblad:
https://www.nd.nl/opinie/columns/1084731/moet-ik-gewoon-maar-stoppen-met-het-schrijven-van-columns-

Ik wil me graag door Tutu en de Waarheids- en Verzoeningscommissie laten inspireren.

Desmond Tutu, hij overleed op tweede kerstdag jongstleden. Er is al veel over hem gezegd en geschreven. Zijn leven stond in het teken van de strijd tegen onrecht en
ongelijkheid, zowel in Zuid-Afrika als daarbuiten. Hij streed zonder aanzien des persoons tegen het kwade. Dat had alles te maken met zijn geloof in Christus. Zijn
dochter beschreef hem als een man van gebed en een man van vrede (ND, 27 december).

Waar ik nog maar heel weinig over gehoord heb, is de rol van Tutu als voorzitter van de Waarheids- en Verzoeningscommissie (WVC) in Zuid-Afrika. Dat is de commissie die
zich boog over hoe het verder moest na de gruwelen van apartheid. Want je kunt wel strijden tegen onderdrukking, maar wat komt daarna?
De geschiedenis leert dat de onderdrukten van vandaag de dictators zijn van morgen. Wraak leidt vaak tot een nieuwe spiraal van geweld, een voortdurende cirkel van actie
en reactie, van eer- en bloedwraak. Hoe voorkom je dat het hele land uit elkaar valt? Vervolging van alle daders was onmogelijk, totale amnestie onwenselijk. Je kunt niet
doen alsof er niets gebeurd is. Maar wat dan?

Mede onder invloed van Tutu is de WVC in het leven geroepen, even uniek als geniaal. Deze commissie moest alles wat er gebeurd was boven water te krijgen. Aan de ene kant
konden de slachtoffers voor deze commissie hun verhaal vertellen. Hun pijn en verdriet werden in alle rauwheid voor het voetlicht gebracht, zodat het echt gezien, gevoeld en
erkend zou worden. Dat was heftig. Wat mensen hadden meegemaakt was niet voor te stellen; er waren vaak geen woorden voor. Er zijn beelden van de hoorzittingen waarin
Tutu met de slachtoffers tot bittere tranen toe geraakt is.
De andere kant was dat daders al hun gruweldaden eerlijk zouden opbiechten en de waarheid zouden vertellen. Na jaren hoorden mensen eindelijk wat er met hun geliefden
was gebeurd. Alleen als alles eerlijk werd verteld, zouden de daders in aanmerking kunnen komen voor amnestie. Tutu geloofde dat er langs deze weg ruimte zou kunnen
komen voor daders en slachtoffers om elkaar weer in de ogen te kijken en misschien zelfs in de armen te sluiten.

Niet iedereen kon begrijpelijkerwijs meegaan in dit proces van verzoening. Voor sommigen was de pijn zo groot, dat ze degenen die hun leven verwoest hadden niet
konden vergeven. Hoe kan het dat mensen voor hun daden niet worden gestraft? Tutu was er van overtuigd dat dit – hoe pijnlijk ook – toch nodig was voor een nationale
katharsis, een nationale reiniging en een nieuwe toekomst.

Wat mij bijzonder heeft getroffen in zijn inzet voor deze commissie, is dat hij zelfs de daders van de meest gruwelijke gewelddaden als mensen is blijven zien. Dat was nu net
het probleem van de apartheid. Witten zagen de zwarte bevolking niet meer op gelijke wijze als mens en omgekeerd. Daar wilde Tutu niet aan meedoen. De WVC was het
resultaat. Ik weet niet of ik dat zou kunnen, als mensen zich onmenselijk hebben gedragen, maar wil me graag door Tutu laten inspireren. Als daders geen mensen zijn,
zijn ze ook niet meer aanspreekbaar op goed en kwaad.

Ik weet niet goed hoe ik de boodschap van Tutu naar vandaag kan meenemen. Ik heb het gevoel dat de tegenstellingen vandaag niet op te lossen zijn door elkaar in de ogen te
kijken en met elkaar in gesprek te gaan. Maar ja, gold dat niet veel meer voor de gruweldaden van de apartheid?

De WVC heeft niet het paradijs gebracht in Zuid-Afrika, maar wel ruimte geschapen voor een nieuwe toekomst. Wat als de christelijke gemeente daar nu vandaag eens het
voortouw in neemt? En we ophouden met het demoniseren van mensen? Dat vraagt – zo leer ik ook van Tutu – wel een grote mate van zelfrelativering. En, niet te vergeten,
uitbundige en aanstekelijke humor.

https://www.nd.nl/opinie/columns/1078093/verzoening 3/3