Turkije, Actueel

Er is weer een kerk moskee geworden, in Istanboel, in Turkije. Na de Hagia Sophia, die in juli weer in gebruik werd genomen als moskee, is het in oktober de Chorakerk. Dat is wel jammer, natuurlijk. Het zijn twee mooie kerken met veel oude mozaïeken en historische fresco’s, onder andere van het laatste oordeel. Volgens sommige christenen een klap voor de christelijke gemeenschap in Turkije en teken dat het christendom langzaam maar zeker uit Turkije wordt verdreven.

Toch moet ik eerlijk zeggen dat ik er niet echt wakker van kan liggen. Waarom niet? Wordt de kerk in Turkije dan niet bedreigd? Laten we eerst even de feiten boven water krijgen. De nieuwskoppen lijken te suggereren dat er kerken worden gesloten en levende christelijke gemeenschappen plaats moeten maken voor het dagelijkse gebed van moslims. De werkelijkheid is dat zowel de Hagia Sophia als de Chorakerk al eeuwen niet meer in gebruik zijn als kerk. Tot 1453 was dat wel het geval, maar daarna hebben beide kerken eeuwenlang eeuwenlang als moskee dienstgedaan. Pas sinds resp. 1935 en 1945 zijn het musea. Al die tijd heeft de islamitische gemeenschap de christelijke kunstschatten met veel zorg omgeven, al waren ze lange tijd aan het zicht onttrokken. De ‘kerken’ zijn dus al bijna 570 jaar niet meer in gebruik als christelijk gebedshuis. Er is nu dus ook niet ineens een christelijke gemeenschap dakloos geworden, alsof ze hun kerk niet meer in mogen. De kans is groot dat de fresco’s buiten de islamitische gebedstijden nog gewoon te bezichtigen zullen zijn. We zullen het zien.

Het gaat dus vooral om een symbolische en politieke daad. Maar moet ik daar wakker van liggen? Wordt het christendom daarmee uit Turkije verdreven? Dat ligt eraan. Als je denkt dat het christendom wordt bepaald door een Kathedraal met Fresco’s, ja dan is dit dramatisch voor de christelijke gemeenschap. Maar was zegt dat dan over die christelijke gemeenschap? Zit de kracht en het leven van de kerk in een gebouw, dat al lang niet meer in gebruik is als kerk? Dan is het christendom er wel beroerd aan toe. Een gebouw kun je zomaar kwijtraken. Maar als ik het goed begrijp, verandert er voor het christendom in Turkije nu niet zoveel. Integendeel. De kerk, die voor een deel bestaat uit moslims die Jezus zijn gaan volgen, groeit nog steeds. En als ik Open Doors mag geloven, heeft ze veel meer te lijden van de druk uit de gemeenschap. Een museum dat nu als moskee gebruikt gaat worden maakt niet zo heel veel verschil. Iemand schreef ergens: ‘het christelijke verleden wordt uitgewist’. En dat zegt het precies. Het gaat om het verleden. De kracht van de kerk vandaag is het geloof. En juist daar gebeuren hele bijzondere dingen.

Alle kerken in Turkije hebben in 2016 een document opgesteld waarin ze samen hun geloof belijden. Recent kreeg ik de Engelse vertaling in handen. Dat is pas baanbrekend! Het gaat namelijk om kerkgemeenschappen die al eeuwen gescheiden optrekken, elkaar soms verketterden om wat ze geloofden. Oosterse en Westerse kerken, die in de 11e eeuw uiteengingen, Katholieke en protestantse tradities die in de 16e eeuw botsten, verkondigen nu samen de kracht van het Evangelie, dat God zich in Jezus ten volle geopenbaard heeft en door Zijn Geest werkt vanaf de schepping tot vandaag toe. Dat is een grote kop waard in het ND en is oneindig veel belangrijker dan een museum met fresco’s dat nu weer geclaimd wordt als moskee.

Voor mij is dit het getuigenis dat Jezus Christus regeert, zelfs als een afbeekding van Christus pantocrator door een laken of een laag kalk aan het oog onttrokken wordt. Jezus wordt niet verborgen, zolang de kerk vrij blijft getuigen van zijn onvoorwaardelijke liefde.

Christenen moeten zich niet laten verleiden mee te doen in een politiek spel en al helemaal niet in een slachtofferrol kruipen. Laten we liever weer de kracht van het Evangelische ontdekken en daar samen met alle heiligen van getuigen.