Echte democratie?

Ik kan me vreselijk irriteren als een journalist, die een kritische vraag stelt, aan bijv. een politicus, geen inhoudelijk antwoord krijgt, maar weggezet wordt als ‘slecht’ of ‘corrupt’. Als de ‘t(T)rump card’ ‘fake news’ wordt getrokken of de criticus wordt weggezet als bevooroordeeld, om maar niet op de inhoud te hoeven ingaan. Alsof de kritiek daarmee verdwijnt. Als iets aan de orde wordt gesteld, wat niet klopt, dan verdient dat een eerlijke weerlegging, een diepgaande uitleg, een excuus of een plan van verbetering.

Misschien ben ik op dit punt wel zo gevoelig, omdat ik een wetenschapper ben en wetenschappers nog wel eens hetzelfde overkomt. Als je vanuit de bijbel met grondige argumenten kritische vragen stelt over gevoelige kwesties, zoals de islam of de staat Israël, krijg je eerder het verwijt door moslims en Arabieren gehersenspoeld te zijn, dan dat er eerlijk over de inhoud wordt gesproken. Maar daarmee verdwijnen de vragen niet. Zeker, wetenschappers zijn niet neutraal of volkomen objectief, dat is niemand. Maar je kunt niet zeggen dat de wetenschap als zodanig mensen bewust op het verkeerde been zet. Als er iets misgaat, is het altijd weer de wetenschap zelf die misstappen ontmaskert en corrigeert. En wetenschappers zijn voortdurend in gesprek over eenzijdigheden en vooronderstellingen.

Vorig jaar jaar was Herman Finkers te gast in de Ongelofelijke Podcast van de EO en haalde hij op droge humoristische, maar toch felle wijze uit naar alle kritiek op de wetenschap. Herman kreeg aan het begin van deze eeuw lymfatische leukemie. De prognose toen was niet goed. Maar, zoals Herman het zelf zegt, dankzij de wetenschap is een dodelijke ziekte een chronische ziekte geworden. Door de ontwikkelingen van de wetenschap en nieuwe inzichten leeft hij nog! Dus weet wel wat je doet, als je het vertrouwen in de wetenschap opzegt. Je kunt de diagnose van de wetenschapper afdoen als fakenews. Je kunt ervoor kiezen hem of haar niet te vertrouwen en een verborgen agenda te verwijten. Je kunt ook gaan schelden. Maar dat verandert niets aan de inhoud. En daar moet het over gaan. Over de onderzoeksmethoden, hoe de arts aan de diagnose is gekomen en of die diagnose ook in een second opinion wordt gesteld. En wat je daar dan aan kunt doen.

Dat geldt eigenlijk ook voor de rechtsspraak in Nederland. Er kan vast veel verbeterd en hervormd worden. Maar als de rechter op grond van de Nederlandse wetgeving zegt dat je iets verkeerd gedaan hebt, dan kun je niet roepen: ‘Dit is corrupt.’ Als je het niet eens bent met het oordeel kun je in hoger beroep en in cassatie. Maar je kunt rechters niet incompetent noemen of pionnen van de politiek om zo onder de feiten uit te komen. Dat kan uiteindelijk even dodelijk zijn voor de samenleving als het negeren van de diagnose van een dokter voor een patiënt.

Ik heb in mijn leven intussen wel geleerd dat je altijd naar kritiek moet luisteren, ook al wordt het gegeven door iemand met een specifieke agenda of zelfs met de intentie je een hak te zetten. Als de kritiek terecht is kun je ervan leren, moet je je ideeën of je manier van werken aanpassen. Als de kritiek niet terecht is, kun je het weerleggen.

Maar ja, ik hoor het mezelf zeggen. Het lijkt wel alsof iedereen die dit aanstipt een roepende in de woestijn is. Wat heeft het nog voor zin? Misschien helpt het als iedereen die de pers, de wetenschap en de rechtsspraak in Nederland wantrouwt eens een poosje gaat wonen in een land dat doorspekt is van corruptie. Waar elke journalist gecensureerd wordt, de wetenschap genegeerd wordt, waar je niet kunt rekenen op een eerlijk proces en waar elke politicus echt corrupt is. Benieuwd hoe gauw de criticasters zullen proberen met de stroom vluchtelingen Nederland weer binnen te komen.